Μύθοι για τη δημόσια και ιδιωτική εκπαίδευση

του Χρήστου Κάτσικα

Η ιδιωτική εκπαίδευση στη χώρα μας ποτέ δεν κατάφερε να προσελκύσει μεγάλο αριθμό μαθητών της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς συνολικά λιγότεροι από 6 – 7 στους 100 μαθητές Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου φοιτούν σε ιδιωτικά σχολεία. Μάλιστα στην Επαγγελματική Εκπαίδευση στα δημόσια σχολεία φοιτά το 99%, ενώ στα ιδιωτικά σχολεία φοιτά μόλις το 1% (γεγονός που σίγουρα θα αλλάξει το επόμενο χρονικό διάστημα σε όφελος της ιδιωτικής εκπαίδευσης με τις νέες ρυθμίσεις του υπουργείου Παιδείας που αφαιρούν ολόκληρους τομείς από τα Επαγγελματικά Λύκεια).

Η επίσημη Στατιστική της Εκπαίδευσης δεν μας πληροφορεί, βέβαια, για την κοινωνική προέλευση των μαθητών που φοιτούν στα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια. Είναι όμως πρόδηλο πως για να μπορεί μια οικογένεια να πληρώνει τον χρόνο 6.000 – 10.000 ευρώ ετησίως, κατά μέσο όρο, μόνο για τα δίδακτρα ενός γόνου της, πρέπει να έχει αρκετά υψηλό εισόδημα. Είμαστε, λοιπόν, πολύ κοντά στην πραγματικότητα αν ισχυριστούμε πως τα μεσαία αστικά στρώματα συγκροτούν συστηματικά και σε μεγάλη έκταση την πελατεία των ιδιωτικών σχολείων.

Τριχοτομημένη

Είναι γνωστό, επίσης, ότι η ίδια η ιδιωτική εκπαίδευση είναι ουσιαστικά βαθιά τριχοτομημένη, καθώς τα ιδιωτικά σχολεία ανταποκρίνονται σε τουλάχιστον τρεις διαφοροποιημένες ανάγκες των «πελατών» τους.

Πρώτον, ένα μικρό τμήμα των ιδιωτικών σχολείων – «πρώτης ταχύτητας» λειτουργεί στη βάση της αναπαραγωγής της κοινωνικής «ελίτ», καθώς φιλοξενεί αποκλειστικά παιδιά που προέρχονται από τα ανώτατα εισοδηματικά στρώματα ή από κοινωνικές ομάδες που κατέχουν υψηλές θέσεις στην πολιτική ιεραρχία. Τα «σχολεία με όνομα» εμφανίζονται σαν ένα από τα μέσα της «στρατηγικής για διάκριση» που οι ευνοημένες κοινωνικές κατηγορίες χρησιμοποιούν για την αναπαραγωγή τους και στο πλαίσιο αυτό τα υψηλά δίδακτρα αποτελούν, ως προς τις συνέπειές τους, τόσο στοιχείο διαφοροποίησης των πελατών – καταναλωτών τους όσο και ασφαλιστική δικλίδα για τους «παρείσακτους» στην κοινωνία της «ελεύθερης» επιλογής προσώπων και υπηρεσιών.

Παράλληλα, ας μην ξεχνάμε ότι το μεγαλύτερο μέρος των υπουργών Παιδείας, των βουλευτών και των υπουργών ανεξαρτήτως κόμματος, καθώς και τμήμα των ανώτερων συνδικαλιστικών στελεχών επέλεξαν και επιλέγουν για τους γόνους τους την ιδιωτική εκπαίδευση ή, καλύτερα, τα 10-12 γνωστά ιδιωτικά σχολεία της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Οι περισσότεροι από όσους διετέλεσαν στο παρελθόν υπουργοί και υφυπουργοί Παιδείας, για παράδειγμα ο Γ. Παπανδρέου, ο Γ. Σουφλιάς, ο Βασ. Κοντογιαννόπουλος, ο Απ. Κακλαμάνης, ο Χ. Καστανίδης,ο Β. Πολύδωρας, η Αννα Διαμαντοπούλου, ο Γερ. Αρσένης, ο Ι. Ανθόπουλος, αλλά και οι Αντ. Αντωνάκος (πρώην πρόεδρος της ΟΛΜΕ), Χρ. Πρωτόπαπας (πρώην πρόεδρος ΓΣΕΕ), Λ. Κανελλόπουλος (πρώην πρόεδρος ΓΣΕΕ) κ.ά.

Δεύτερον, υπάρχει ένα τμήμα ιδιωτικών σχολείων που φιλοξενούν στη συντριπτική τους πλειονότητα παιδιά μεσαίων και ανώτερων στελεχών του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (υψηλόμισθοι υπάλληλοι με υψηλό εκπαιδευτικό καταληκτικό επίπεδο), ελευθεροεπαγγελματιών «κύρους» (γιατροί, αρχιτέκτονες, πολιτικοί μηχανικοί κ.λπ.) και εκπαιδευτικών.

Τέλος, υπάρχει και μια ομάδα ιδιωτικών σχολείων που ουσιαστικά παίζουν τον ρόλο «καταφυγίου», είτε αντιμετώπισης των ανεπαρκειών υποδομής των δημόσιων σχολείων (διπλή βάρδια κ.λπ.) είτε ευκολότερης διέλευσης των μαθητών από τάξη σε τάξη. Αναφερόμαστε, βεβαίως, σε αρκετές δεκάδες ιδιωτικά σχολεία διαφόρων δήμων του Λεκανοπεδίου αλλά και άλλων αστικών κέντρων της περιφέρειας, στα οποία συνωστίζονται μαθητές είτε λόγω κάποιων οικογενειακών αναγκών που δεν μπορεί να αντιμετωπίσει η φοίτηση στο δημόσιο σχολείο είτε λόγω αδυναμιών να έχουν επιτυχή σχολικά αποτελέσματα στο δημόσιο σχολείο.

Ανακατασκευή των μύθων

Ιδιαίτερα σε περιόδους αναταράξεων στη δημόσια εκπαίδευση παράγεται, διαχέεται και εγχαράσσεται ένας κυρίαρχος λόγος που συστηματικά προβάλλει από τη μια τα «υψηλά ποσοστά επιτυχίας των ιδιωτικών σε σχέση με τα δημόσια» και από την άλλη την «αύξηση των μαθητών των ιδιωτικών σχολείων».

Αλλες φορές η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων των μαθητών στην πορεία πρόσβασης για το Πανεπιστήμιο δίνει την ευκαιρία για την ανάδυση και την προβολή ενός αναγεννησιακού λόγου υπέρ της ιδιωτικής εκπαίδευσης, οι μαθητές της οποίας παρουσιάζονται με αυξημένα ποσοστά στους καταλόγους επιτυχίας και με μειωμένα ποσοστά στους καταλόγους αποτυχίας, σε σύγκριση πάντοτε με τους μαθητές των δημόσιων σχολείων.

Πρόκειται για έναν λόγο που κηδεμονεύεται από τους τίτλους των ΜΜΕ και νομιμοποιείται στις κατασκευασμένες απαντήσεις της κοινής γνώμης, καθώς χρόνια τώρα έχει εγγραφεί στον σκληρό δίσκο των πεποιθήσεών της και αποτελεί τμήμα της ιδεολογικής της «γκαρνταρόμπας».

Συνήθως προβάλλονται τα ποσοστά επιτυχίας μιας σειράς γνωστών ιδιωτικών σχολείων και για το εύπεπτο του πράγματος παρουσιάζονται στα ΜΜΕ διαφημιστικές καταχωρίσεις στις οποίες ορισμένα ιδιωτικά σχολεία, «ευλογώντας τα γένια τους», συνοψίζουν τα υψηλά ποσοστά της επιτυχίας τους που «υπερέχουν κατά πολύ του πανελληνίου δείκτη», δίνοντας παράλληλα την ευκαιρία στους τεχνικούς της κοινής γνώμης να ξεσκονίσουν τα λιβανιστήρια τους «για τα υψηλά ποσοστά επιτυχίας των ιδιωτικών σε σχέση με τα δημόσια, γεγονός που βαραίνει στην απόφαση όλο και περισσότερων γονέων να επιλέγουν τα πρώτα για τις σπουδές των γόνων τους».

Οι επιδόσεις

Πόσο, όμως, αλήθεια απέχουν οι επιδόσεις των μαθητών ιδιωτικών και δημόσιων σχολείων και ποια είναι τα αθέατα χαρακτηριστικά που συγκροτούν τις όποιες επιτυχίες των πρώτων;

Ας ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα μια και καλή.

Η φοίτηση σε ιδιωτικό σχολείο, από μόνη της, σε καμιά περίπτωση δεν συνεπάγεται υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας σε σχέση με το δημόσιο σχολείο ούτε συνδέεται με εξασφαλισμένα ποσοστά επιτυχίας των τροφίμων του.

Θέλουμε να καταστήσουμε σαφές ότι η παρουσίαση των αποτελεσμάτων των μαθητών όλων των ιδιωτικών σχολείων αποδεικνύει ότι η φοίτηση σ” αυτά δεν «εξασφαλίζει» de facto την επιτυχία στις εξετάσεις, παρά μόνο στις περιπτώσεις εκείνες που οι ευνοημένοι, οικονομικά, κοινωνικά και μορφωτικά μαθητές επιλέγουν την αναπαραγωγή τους μέσα από τα ιδιωτικά σχολεία του «κοινωνικού διαχωρισμού», δηλαδή εκείνα τα πανάκριβα-«αριστοκρατικά» που λειτουργούν στη βάση αναπαραγωγής των γόνων της «αριστοκρατίας».

Να θυμίσουμε ακόμη ότι οι υψηλές σχολικές επιδόσεις και η σχολική επιτυχία των μαθητών ορισμένων πασίγνωστων ιδιωτικών σχολείων συντελείται, σε κάθε περίπτωση, με τη διαμεσολάβηση του κοινωνικού – οικονομικού background των υποψηφίων, και όχι μέσω της «υψηλότερης» ποιότητας των ιδιωτικών σχολείων. Γι” αυτόν εξάλλου τον λόγο υπάρχουν ιδιωτικά σχολεία με πολύ υψηλά ποσοστά επιτυχίας στις πανελλήνιες εξετάσεις και άλλα που η «φαεθόντεια πτήση» τους τα αναπαύει στον «πάτο» της σειράς. Είναι από τη μια εκείνα που οφείλουν την επιτυχία τους στο μορφωτικό «πλεονέκτημα» μαθητών με «οικονομική – κοινωνική προίκα» που απλά την αναπαράγουν και τη «νομιμοποιούν» και από την άλλη εκείνα που απευθύνονται ως «λύση ανάγκης» σε «κοινούς» υποψηφίους.